De emotionele incestueuze relatie

Een normale jeugd

Als ik vraag naar de relatie met hun ouders, omschrijven ze deze vaak als normaal of goed. De ouder(s) zijn betrokken of hebben veel voor hun gedaan. Als ik doorvraag naar de emotionele relatie met hun ouders, hoe er in het gezin met emoties wordt omgegaan, blijkt dat er niet over emoties gesproken wordt, of dat een van de ouders wel gevoelens deelt. Bijvoorbeeld: ‘Mijn vader praat nooit over zijn gevoelens maar mijn moeder is open en deelt alles met mij.’ Of ‘Mijn vader is een zachte emotionele man en praat wel over gevoelens maar mijn moeder is meer afstandelijk en zakelijk.’

Als ik vraag wat de reden is dat ze zelf hun gevoelens niet met hun ouders delen zijn de reacties: ‘Ik wil mijn ouders niet lastigvallen met mijn gevoelens.’ Daar kunnen mijn ouders niet mee omgaan.’ ‘Mijn ouders hebben veel meegemaakt, ik wil ze dat niet aandoen.” Daar wordt mijn ouder overstuur van’ of ‘ Ik heb vroeger wel eens geprobeerd iets te zeggen maar mijn ouders begrijpen mij niet.’
Deze reacties, het beschermen van de ouders, zijn kenmerkend voor de relatie waarin de ouder het kind gebruikt voor zijn eigen onvervulde behoefte: de emotionele incestueuze relatie.

Wat is een emotionele incest?

Een emotioneel incestueuze relatie is een veel voorkomende vorm van opvoeden waarbij de ouder emotionele steun en waardering zoekt bij het kind. De ouders lijken liefdevol en betrokken bij het leven van hun kind. Ze spenderen tijd met de kinderen, geven aandacht, materiele ondersteuning, complimentjes maar uiteindelijk is hun liefde niet een ‘gevende voedende’ liefde maar vervullen ouders hun eigen onvervulde behoefte.
Dat komt omdat de meeste ouders hun eigen liefdeloze jeugd ‘overleefd’ hebben en onbewust rondlopen met een grote behoefte aan erkenning, liefde en aandacht. Ze zoeken automatisch naar een manier om deze leegte op te vullen. Zodra ze een kind krijgen zullen ze onvermijdelijk bij het kind de liefde, erkenning, aandacht en waardering zoeken, die ze gemist hebben in de jeugd. Het kind wordt het ‘supportsysteem’ voor de ouder en wordt de emotionele partner van de ouder.

Dit wordt duidelijk als deze mensen over hun relatie met hun ouder(s) vertellen. ‘Ik heb een goede band met mijn moeder, ze vertelt me haar dagelijkse bezigheden en we bespreken haar problemen en zorgen. Ik luister en help haar waar ik kan. We delen veel en hebben dagelijks of zeer regelmatig (app) contact.’ Of ‘Ik was vroeger een papa’s kindje of papa’s beste vriend. Ik heb een goede band met mijn vader, we kunnen goed met elkaar praten en doen veel dingen samen, hij neemt mij in vertrouwen over zijn zorgen en plannen voor de toekomst. Hij is trots op mij. Dergelijke relaties lijken te getuigen van een hechte band maar het tegendeel is waar. 

Codependent relatie met de ouder

Kinderen willen niets liever dan speciale, exclusieve aandacht van een ouder, maar deze hechte relatie heeft negatieve gevolgen. De ouder geeft het kind goedkeuring, waardering en ‘liefde’ omdat het zichzelf kan uiten bij het kind en support van het kind ontvangt, en het kind voelt zich daarom waardevol, de moeite waard en speciaal. Dit noemen we een codependent relatie. De ouder is afhankelijk van de steun en liefde van het kind en het kind is afhankelijk van de goedkeuring van de ouder. ‘Ik voel mij verantwoordelijk voor het geluk van mijn ouder(s)’ is dan ook een veel voorkomende opmerking. 
Het idee dat hun ouder ongelukkig, teleurgesteld, verdrietig, eenzaam of boos is, zadelt ze op met een groot schuldgevoel. Daaronder ligt de angst voor afwijzing: het verliezen van de goedkeuring van de ouder. En daaronder, diep weggestopt, ligt de echte pijn van het kind, dat worstelt om aan de emotionele behoefte van de ouder te voldoen, wordt blootgesteld aan problemen waar het niet verantwoordelijk voor is en geen adequate liefde, zorg, bescherming, steun en grenzen heeft ontvangen.

Het ontstaan van lage eigenwaarde 

De gevolgen van een codependent relatie zijn dat deze kinderen als tiener, adolescent of volwassen worstelen met een lage eigenwaarde, negatief zelfbeeld, depressie, angst- en paniekgevoelens, eetproblemen, dwangstoornissen of alcohol- en drugsverslavingen. Vaak hebben ze moeite met gezonde grenzen aangeven en een geschikte partner kiezen. Een andere strategie om de pijn uit de weg te gaan is dwangmatig hard werken, streven naar succes of perfectie, een grote controle dwang en een fluctuerende eigenwaarde. Het ene moment een gevoel van ‘grootsheid’ (ik kan alles) en het andere moment een gevoel van waardeloosheid. 

De basis problematiek is dus dat de ouder het kind gebruikt om zijn eigen leegte op te vullen en niet stilstaat bij de emotionele behoeftes van het kind. Dit gebeurt bij alle ouders die hun eigen pijn en leegte uit hun jeugd niet erkennen en verwerken voordat ze aan kinderen beginnen. Alice Miller schrijft in een van haar boeken daarover: ‘Hoeveel je ook weet, gestudeerd hebt en gelezen hebt over dit thema, zodra je kind geboren wordt, zal je dit kind onbewust narcistisch bezetten, zodat je je eigen leegte niet hoeft te voelen.’

Wat is liefde?

Ouders hoeven niet perfect te zijn. Alle ouders schieten tekort en maken fouten, worden wel eens boos of bang en reageren dit af op hun omgeving. Maar als er liefde in het gezin is, ontwikkelt het kind geen fysieke of emotionele problemen. Liefde betekent dat je open, empatisch, begripvol en emotioneel beschikbaar bent voor jezelf. Liefdevolle ouders zijn zelfbewust, nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen emoties en gaan validerend om met de emoties van het kind. Het kind groeit op met een gevoel ‘mijn emoties zijn belangrijk en doen ertoe en die kan ik voelen en verwerken. Dit resulteert in een gevoel van zelfvertrouwen en eigenwaarde. Dit is niet te verwarren met het prins/prinsessen-syndroom, waar kinderen een gevoel van arrogantie en superioriteit ontwikkelen (Alles draait om mij, ik ben het allerbelangrijkste, iedereen moet mij goed en leuk vinden) omdat de ouders het kind alles geven wat zijzelf gemist hebben en niet durven te begrenzen uit angst de liefde van het kind te verliezen. Liefde betekent zelfreflectief zijn, naar je eigen tekortkomingen durven kijken en deze willen veranderen. Liefdevolle ouders weten dat zij verantwoordelijk zijn voor hun geluk en vreugde, niet het kind.

Hoe herstel je lage eigenwaarde?

Het inzicht dat je in een codependent relatie met je ouders zit, kan ongemakkelijk en confronterend zijn, maar is het begin van het herstel van je eigenwaarde. De oorsprong van je negatieve zelfbeeld, tekort aan zelfliefde, frustratie, angst voor afwijzing, verdriet en eenzaamheid wordt steeds duidelijker en kan in de kern worden veranderd. Dit is een geleidelijk proces waarin je de pijn en het gemis van liefde gaat verwerken en terwijl je daar stappen in zet, zal je gevoel van eigenwaarde verbeteren en je zelfbeeld positiever worden.

Weerstand om het proces aan te gaan

Zolang je dit proces uit de weg gaat, blijf je rondlopen met een groot minderwaardigheidsgevoel en periodes houden met terugkerende angst- en paniekgevoelens, woedeaanvallen of verslavingsproblemen. Toch voelen mensen veel weerstand om dit proces aan te gaan en dat heeft meerdere redenen. De belangrijkste reden is dat je ouders je gevoelens als kind niet belangrijk vonden, ze waren ondergeschikt aan de gevoelens en behoeftes van de ouder. En jij hebt de boodschap van je ouders over je emoties geïnternaliseerd: ‘Mijn gevoelens zijn niet waar, overdreven, raar, onbelangrijk, het ligt aan mij en ‘ik ben overgevoelig.’ Daarom voel je weerstand om je eigen emoties te valideren.

Daarnaast is er weerstand bij de ouder(s) als ze geconfronteerd worden met hun tekortkomingen. ‘Wij hebben onze best gedaan. Mijn kind heeft een betere jeugd gehad dan ik. Zo deden we dat vroeger. We wisten niet beter. Ik heb ook alles fout gedaan.’ zijn opmerkingen vanuit het verdedigingsmechanisme van de ouder en raken een groot gemis, verdriet en schuldgevoel aan. Het kind wil niet dat de ouder zich boos, schuldig, verdrietig of alleen voelt en doet alles om maar niet onder ogen te hoeven komen dat de ouders tekortschieten, onbetrouwbaar zijn en hem/haar emotioneel beschadigd hebben.
Het vergt moed om door de lagen van weerstand en verdriet heen te werken, maar het resultaat is een groeiend zelfvertrouwen.

Nieuwsgierigheid, moed en motivatie

Ik ben dit proces aangegaan omdat ik mijn zelfkritiek, onzekerheid en lage eigenwaarde in de kern wilde veranderen. Ik wilde groeien in zelfliefde. Niet alleen voor mezelf maar ook voor mijn familie en omgeving. Gelukkig ontmoet ik steeds meer moedige en dappere ouders en kinderen die dit proces aangaan. Emotionele problemen worden van generatie op generatie doorgegeven. Ouders met lage eigenwaarde, creëren kinderen met lage eigenwaarde. Je kan deze vicieuze cirkel doorbreken met nieuwsgierigheid, moed, motivatie en doorzettingsvermogen. Deze kwaliteiten kun je ontwikkelen en terwijl jouw gevoel van eigenliefde en zelfwaardering groeit zul je dit direct in je kinderen terugzien. De kracht en vrijheid die mensen ervaren als ze de kern van hun probleem gaan inzien, hun gevoelens serieus leren nemen en met de pijn aan de slag gaan is inspirerend.

Boeken en assistentie

Kamp jij met bovenstaande problemen? Voel jij je verantwoordelijk voor de gevoelens van je ouders? Dan is er een grote kans dat je in een codependent relatie zit en dan hoop ik dat mijn uitleg je handvaten heeft gegeven om dat te kunnen veranderen. De boeken in de lijst hieronder kunnen je daarbij ondersteunen. Heb je behoefte aan een sparringpartner en hulp bij dit proces neem dan gerust contact met mij op. 

Boeken

Patricia Love – Emotional incest syndrome
Kenneth Adams -Silently seduced
Alice Miller – Het drama van het begaafde kind
Alice Miller- Vrij van leugens
Susan Forward- Eindelijk je eigen leven leiden

Ontvang mijn gratis e-book

Download hier op de Home pagina mijn gratis e-book: ‘In 7 stappen naar een leven vol kracht en vrijheid’ Veel plezier ermee